ترازنامه چیست

ترازنامه چیست

در این مقاله به بررسی ترازنامه و اجزای آن می پردازیم و در آخر مثال از ترازنامه ارائه می دهیم.

ترازنامه یکی از اجزای صورت های مالی اساسی به حساب می آید . معروف ترین اجزای صورت های مالی اساسی شامل ترازنامه ، صورت سود و زیان و صورت جریان های نقدی است. در فرمت جدید و آخرین تغییرات نام ترازنامه به صورت وضعیت مالی تغییر کرده است.

ترازنامه در حسابداری و حوزه مالی یکی از پر استفاده ترین گزارش های قابل ارائه است. گزارش های هر شرکت قابل ارائه به استفاده کنندگان داخلی و استفاده کنندگان خارجی است. استفاده کنندگان صورت های مالی با توجه به بررسی و تجزیه و تحلیل آنها اقدام به اخذ تصمیمات می کنند.

ترازنامه تعریف های گوناگونی دارد ولی یک تعریف مهم و معروف دارد : ترازنامه تصویر یک مقطع زمانی خاص از وضعیت مجموعه می باشد. تصور کنید در حال مشاهده یک فیلم هستید و دکمه توقف را فشار داده اید، مشاهده آن صفحه که ایستاده شده مشابه دیدن ترازنامه در یک زمان خاص است. نام ترازنامه در انگلیسی Balance Sheet می باشد. بیلان هم نام دیگر ترازنامه است و در ایام گذشته از واژه بیلان به جای ترازنامه استفاده میکردند. جالب است بدانید که خود واژه بیلان ریشه در ادبیات فرانسه دارد.
ترازنامه همانند حساب T می باشد و ماهیت حساب ها در جایگیری اقلام در چپ و راست ترازنامه موثر است.

ترازنامه مانند یک حساب T گسترده است که تمام حساب های موجود را به طور همزمان به نمایش در می آورد. طرف راست ترازنامه بدهکار است و طرف چپ ترازنامه بستانکار.

 

معادله اصلی حسابداری در ترازنامه

 

معادله اصلی حسابداری برابر است با:

دارایی= بدهی + حقوق صاحبان سهام

 

ترازنامه نیز از سه عنصر اصلی تشکیل شده است یعنی دارایی ، بدهی و حقوق صاحبان سهام. هرکدام از اینها زیر مجموعه های مربوط به خود را دارند که در ترازنامه درج می شوند. معادله اصلی حسابداری در تمام معادلات حسابداری بر قرار است. ترازنامه نیز از این موضوع مستثنا نیست و در واقع مهمترین رویدادی است که به طور آشکار نقش معادله اساسی حسابداری را نشان می دهد.

ارقامی که در ترازنامه درج می شوند خودشان دارای گردش هایی هستند و صرفا مانده نهایی آنها در ترازنامه ثبت می شود . از نگاه دیگر یعنی هر کدام از حساب هایی که در ترازنامه وجود دارند به طور جداگانه دارای حساب T هستند که دارای گردش های متعدد است و مانده نهایی آنها در حساب T ، وارد ترازنامه می شود.

 

به همین دلیل شما در حساب T به دلیل کم یا زیاد شدن ارقام در هر حساب می توانید بدهکار یا بستانکار آن را ثبت کنید . برای مثال شما زمانی که پول به حساب بانک واریز می کنید آن حساب بدهکار می شود و زمانی که پول از حساب برداشت می شود آن حساب به اندازه مبلغ برداشت شده بستانکار می شود. ولی در نهایت مانده نهایی بانک یک رقم با ماهیت بدهکار خواهد بود که به ترازنامه منتقل می شود. ماهیت نهایی آن به خاطر ماهیت بدهکار ذاتی وجوه نقد است.

پس شما در ترازنامه به هیچ عنوان خلاف ماهیت مشاهده نخواهید کرد مگر در اقلام با ماهیت دو گانه. یعنی اقلامی که هم بدهکار می توانند باشند و هم بستانکار  مثل حساب سود ( زیان ) انباشته. سود و زیان انباشته در طرف چپ ترازنامه قرار میگیرد و ماهیت طرف چپ ترازنامه بستانکار است . یعنی سود انباشته ماهیت بستانکار دارد و زیان انباشته ماهیت بدهکار ولی در هر صورت هر دو در طرف چپ ترازنامه درج می شوند. با این تفاوت که زیان انباشته در داخل پرانتز نوشته می شود و در نهایت بر خلاف بقیه حساب های طرف چپ خاصیت کاهشی دارد و از جمع ستون کسر می شود.

 

ماهیت اقلام ترازنامه

 

اقلام ترازنامه شامل سه قسمت است : دارایی ها ، بدهی ها ، حقوق صاحبان سهام یا بر اساس فرمت جدید همان حقوق مالکانه.

1 - حساب دارایی ها در ترازنامه : طرف راست ترازنامه به طور کامل و به تنهایی مخصوص دارایی ها می باشد. دارایی ها به طور ذاتی دارای ماهیت بدهکار می باشند و طرف راست ترازنامه هم ماهیت بدهکار دارد. دارایی ها در ترازنامه خود به دو بخش تقسیم بندی می شوند : دارایی جاری و دارایی غیر جاری . برای مثال بعضی از حساب های زیر مجموعه دارایی ها که در ترازنامه درج می شوند به تفکیک دارایی جاری و دارایی غیر جاری به شرح زیر است : 
دارایی های جاری : موجودی نقد و بانک ، موجودی مواد و کالا ، سرمایه گذاری های کوتاه مدت ، حساب ها و اسناد دریافتنی تجاری، سفارشات و پیش پرداخت ها و...
دارایی های غیر جاری : دارایی های ثابت مشهود ، دارایی های نا مشهود ، سرمایه گذاری های بلند مدت و ...

 

2 - حساب بدهی ها در ترازنامه : بدهی ها در طرف چپ ترازنامه قرار دارند . ماهیت بدهی به طور ذاتی بستانکار است و طرف چپ ترازنامه هم به طور کلی ماهیت بستانکار دارد. بدهی ها نیز مانند دارایی ها به دو قسمت تقسیم می شوند : بدهی جاری و بدهی غیر جاری
به طور نمونه برخی از حساب های زیر مجموعه بدهی ها در ترازنامه را با تفکیک بدهی جاری و بدهی غیر جاری شرح می دهیم :
بدهی های جاری : حساب ها و اسناد پرداختنی تجاری ، مالیات پرداختنی، سود سهام پرداختنی، سفارشات و پیش دریافت ها و...
بدهی های غیر جاری : حساب ها و اسناد پرداختنی بلند مدت، ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان ، تسهیلات مالی دریافتی بلند مدت و...

 

3 - حقوق صاحبان سهام ( حقوق مالکانه ) : حقوق صاحبان سهام در سمت چپ ترازنامه و مجاور بدهی ها قرار می گیرد. حقوق صاحبان سهام ماهیت بستانکار به طور ذاتی دارد و سمت چپ ترازنامه هم ماهیت بستانکار دارد. 
بعضی از حساب های مربوط به حقوق صاحبان سهام که در ترازنامه می آیند : سرمایه، سود و زیان انباشته ، اندوخته قانونی ، علی الحساب افزایش سرمایه و...

 

 

اجزای ترازنامه چیست؟

 

علاوه بر اقلام ترازنامه و موضوعاتی که در موردش مطرح شد دارای اجزای ترازنامه نیز می باشد.
سه مورد درباره اجزای ترازنامه باید رعایت شود.

یک: عنوان ترازنامه که در بالای ترازنامه درج می شود. در بالای ترازنامه باید نام واحد تجاری به همراه تاریخ گزارش و نام گزارش (ترازنامه و صورت وضعیت مالی ) درج شود.
دو: واحد اندازی گیری. در ترازنامه باید واحد اندازی گیری ذکر شود . واحد اندازه گیری در کشور ما ریال است و در ترازنامه ها درج می شود.
سه: جمع کل ستون های چپ و راست ترازنامه. در انتهای ترازنامه جمع ارقام کل ستون های چپ و راست باید درج شود. و دو خط در زیر آن کشیده شود که نشانگر مانده و عدد نهایی است. توجه داشته باشید که جمع نهایی در انتهای هر دو ستون باید با یکدیگر برابر باشند.

 

نمونه مثال ترازنامه

 

یک ترازنامه خام به صورت نمونه برای درک بیشتر شما از ساختار ترازنامه در زیر نشان داده شده است. 
همانطور که شرح داده شد ترازنامه از دو قسمت چپ و راست تشکیل شده است. دارایی ها در طرف راست ترازنامه و همچنین بدهی ها و حقوق مالکانه در طرف چپ ترازنامه واقع شده اند. جمع ارقام در انتهای هر دو ستون باید با یکدیگر برابر باشند تا خاصیت تراز بودن حفظ شود.

اجزای ترازنامه هم رعایت شده است . اعم از جمع پایان ستون ها ، عنوان بالای گزارش ترازنامه و واحد اندازه گیری که در محدوده بالای ترازنامه ذکر شده است.
دقت کنید که تغییر رقم در هر کدام از حساب های ترازنامه بر یک حساب دیگر در طرف چپ یا راست ترازنامه تاثیر می گذارد و این تغییر به گونه ای اعمال می شود که ترازنامه همچنان تراز باشد.

این ترازنامه با فرمت قدیم و سنتی می باشد:

 

نمونه فرمت ترازنامه زیر بر اساس تغییرات جدید صورت های مالی نمونه است(2 صفحه) :